Hepatit Virüsleri Bulaşma Yolları ve Görülme Sıklığı Nedir ?
Kaç çeşit hepatit virüsü bulunmaktadır ve bulaşma hangi yollarla olmaktadır?
Viral hepatitler dünyada ve ülkemizde hepatitlerin en önemli nedenini oluşturmaktadır. Başlıca viral hepatit etkenleri hepatit A, hepatit B, hepatit C, hepatit D ve hepatit E virüsleridir. Söz konusu etkenler dışında tanımlanmış veya üzerinde yoğun araştırmaların devam ettiği birçok viral etken olmasına karşın, hepatit A, B, C, D ve E en sık görülen, bilgi birikiminin en yoğun olduğu hepatit etkenleridir.
Hepatit A ve E virüsleri virüsün bulaştığı su ve yiyeceklerle yani fekal-oral yol ile bulaşmaktadır. Hepatit B, hepatit C ve hepatit D virüsleri başlıca parenteral yol olarak bilinen damar yoluyla bulaşan virüslerdir. Parenteral yolla bulaşan etkenler virüsü taşıyan kan ve kan ürünlerinin nakli, ameliyat, diş tedavisi, kulak deldirme ve kişisel malzemelerin (örneğin; traş malzemeleri, diş fırçaları, tırnak makası gibi delici-kesici aletler) ortak kullanımı gibi yollarla bulaşırlar. Bu etkenlerin bulaşmasında ikinci önemli yol cinsel ilişkidir. Korunmasız ve birden çok kişiyle, özellikle bu işi ticari gerekçelerle yapan kişilerle cinsel ilişkide bulunmak virüslerin bulaşması için önemli bir risk faktörüdür. Üçüncü ve nadir olan bulaş yolu ise hepatit B veya hepatit C virüsünü taşıyan anne adayından etkenin bebeğine bulaşmasıdır. Hepatit B virüsü HIV’den 50-100 kat, hepatit C virüsü ise 10 kat daha fazla bulaşıcıdır.
Viral hepatitlerin görülme sıklığı nedir? Dünya’da ve Türkiye'de viral hepatitlere ilişkin veriler nasıldır?
Hepatit A virüsü hem ülkemizde hem de dünyada yaygınlığı en fazla olan hepatit etkenidir. Her yıl 1.4 milyon olgu bildirimi yapılmaktadır. Enfeksiyonun görülme sıklığı açısından yüksek, orta ve düşük endemisite bölgeleri tanımlanmıştır. Yüksek endemisite bölgelerinde yani az gelişmiş ülkelerde çocukların %90’dan fazlası 10 yaşından önce enfekte olur. Orta endemisite bölgelerinde yani gelişmekte olan ülkelerde ekonomik ve sanitasyon durumları ile ilişkili olarak adölesan ve erişkin yaş grubunda ağır enfeksiyonlar görülebileceği gibi büyük salgınlar da saptanabilir.
Düşük endemisite bölgeleri sayılan gelişmiş ülkelerde ise enfeksiyon daha çok adölesan yaş grubu ve risk gruplarında saptanır. Hepatit A virüs enfeksiyonunun görülme sıklığı açısından ülkemiz orta endemisite bölgesinde yer almaktadır. Yapılan araştırmalarda erişkin yaş grubunun %88-100’ünün hepatit A virüs enfeksiyonu geçirdiği gösterilmiştir. Endemisite devam etmekle birlikte, virüsle karşılaşma yaşı batı bölgelerimizde ve sosyoekonomik düzeyi yüksek bölgelerimizde adolesan ve genç erişkin döneme doğru kaymaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü hepatit B virüsü için global HBsAg pozitiflik prevalansını %0.9-2.2 olarak bildirmektedir. Son güncellemede 2019 yılında Batı Pasifik ve Afrika Bölgeleri başta olmak üzere 296 milyon kronik HBV infeksiyonlu vaka olduğu, ileri evre karaciğer hastalıkları nedeniyle 820.000 ölümün gerçekleştiği ve her yıl 1.5 milyon yeni infeksiyonun saptandığı rapor edilmiştir. Ülkemizde 2009-2010 yılları arasında yapılan ve 5460 kişinin tarandığı bir araştırmada erişkinlerde HBsAg pozitifliği %4 bulunmuştur. Türkiye HBV infeksiyonu açısından orta endemisite bölgeleri arasında yer almaktadır ve ülkemizde kronik hepatit ile karaciğer sirozunun %40-45’inden HBV infeksiyonu sorumludur.
Dünyada hepatit C virüsü ile infekte 58 milyon kronik hepatit olgusu bulunduğu, global prevalansın %1 olduğu ve her yıl 1.5 milyon yeni vakanın saptandığı bildirilmektedir. Hepatit C virüsüne bağlı ileri evre karaciğer hastalıkları nedeniyle 2019 yılında bildirilen ölüm sayısı 290.000’dir. Ülkemizde HCV prevalansı %1 civarındadır. Bu enfeksiyonun belli risk grupları dışında ülke genelinde yaygın bir sorun olmadığını, ancak hepatit B virüs enfeksiyonu gibi kronik karaciğer hastalığı, siroz ve karaciğer kanserinin önemli etkeni olduğu vurgulamak yerinde olur.
Hepatit D virüsü ile infekte 15-20 milyon kronik hepatit olgusu bulunmaktadır. Ülkemizde yapılan değişik çalışmalarda anti-HDV pozitiflik oranları %2.4-2.8 arasında bildirilmektedir. Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgelerinde diğer bölgelerimizden daha yüksek oranda görülmektedir.
Dünyada her yıl 20 milyon hepatit E virüs enfeksiyonu (3.3 milyon akut olgu) ve 56.600 hepatit E ile ilişkili ölüm bildirilmektedir. Ülkemizde hepatit E virüs enfeksiyonunun görülme sıklığı ile ilgili yeterli veri bulunmamaktadır. Bu enfeksiyon Güneydoğu Anadolu Bölgesi dışında sporadik olarak görülmektedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde ise hepatit D virüs enfeksiyonu gibi sorun olmaya devam etmektedir. Bu bölgeden göç alan bazı illerde %10 civarında oranlar bildirilmektedir.
